ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΞΙΛΑΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ -DAVID FELTEN
Αν και το «Ο Χριστός σταυρώθηκε» ήταν το κύριο γεγονός για τον Παύλο, είναι σαφές από τις πολλαπλές προσπάθειές του να το εξηγήσει ότι ακόμη και ο ίδιος δεν ήταν ακριβώς σίγουρος πώς «λειτουργούσε» όλο αυτό. Είτε το περιγράφει ως «εξιλασμό», λύτρο ή λύτρωση, οι προσπάθειες του Παύλου έχουν αφήσει πολλά περιθώρια για την ανάδυση πολλαπλών θεωριών.
Θεωρία Ικανοποίησης της θείας Δικαιοσύνης : Προέρχεται από αρχαίες εβραϊκές τελετουργικές πρακτικές (συμπεριλαμβανομένης της Ημέρας του Εξιλασμού) όπου θυσιάζονταν ζώα για να ικανοποιήσουν την ανάγκη του Θεού για αίμα. Ο Ιησούς γίνεται η υπέρτατη θυσία για να κατευνάσει αυτόν τον Θεό που είναι τόσο προσβεβλημένος από την ανθρώπινη αμαρτία, που μόνο η έκχυση του αίματος του γιου του θα φέρει ικανοποίηση. Παρεμπιπτόντως, οι Χαναανιτικές θρησκείες δεν ήταν οι μόνες που θυσίασαν τα παιδιά τους για να κατευνάσουν τον Βάαλ και άλλους θεούς. Υπάρχουν πολλά βιβλικά παραδείγματα βασιλιάδων και ηγετών της Ιουδαίας που θυσίασαν επίσης τελετουργικά τα παιδιά τους, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Γιαχβέ.
Θεωρία αντικατάστασης: Ο θάνατος του Ιησού ΔΕΝ είναι θυσία, αλλά ανταπόδοση στον Θεό. Τα ανθρώπινα όντα είναι τόσο αμαρτωλά που ο καθένας μας αξίζει μια φρικτή παρατεταμένη και αιματηρή θανατική ποινή. Ωστόσο, ο Ιησούς μας αγαπά τόσο πολύ που ήταν πρόθυμος να παρέμβει και να γίνει ο αντικαταστάτης μας. Ο Θεός θα μας σκότωνε αμέσως για τις αμαρτίες μας, αλλά η σφαγή του αθώου χορταίνει τη θεική λαγνεία για αίμα.
Θεωρία του Λύτρου: Εάν η ανθρωπότητα έχει πλέον κολλήσει μέσα στην αμαρτία και λειτουργεί στο «πεδίο» του Διαβόλου, ο Θεός έπρεπε να πληρώσει τον Σατανά για να κερδίσει την ελευθερία μας. Πως? Πληρώνοντας με τον θάνατο του Ιησού.
Θεωρία της νίκης: ΟΧΙ μια πληρωμή στον διάβολο (που ισοδυναμεί με υποχώρηση στους τρομοκράτες), αλλά η αρχή της ήττας της δύναμης του κακού. Μέσω της «υπακοής μέχρι θανάτου» του Ιησού, έδειξε ότι μπορούσε να κερδίσει ό,τι μπορούσε ο διάβολος.
Ηθική Θεωρία: Αγκαλιάζει την ιδέα ότι ο πραγματικός σκοπός της υπακοής και του θανάτου του Ιησού ήταν να παράσχει ένα παράδειγμα προς μίμηση στην ανθρωπότητα -- να παραμείνει πιστός στις πεποιθήσεις του ακόμη και μπροστά στην αδικία, τη βαρβαρότητα και την άγνοια.
Αυτές οι θεωρίες προσφέρουν ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική «κοσμική» δυναμική: Οι δύο πρώτες κατευθύνονται προς τον Θεό κατευνάζοντας ή αποζημιώνοντας τον Θεό για τα παραπτώματα της ανθρωπότητας.
Τα δύο δεύτερα στοχεύουν στον Σατανά και σηματοδοτούν το τέλος του «δαιμονικού ελέγχου» μέσω δύο εκ διαμέτρου αντίθετων μεθόδων -μήπως ο Θεός «πλήρωσε» ή «έδιωξε» τον Διάβολο; Η τελευταία «ηθική» θεωρία προτείνει μια αλλαγή της διάθεσης, όχι του Θεού ή του Σατανά, αλλά της ίδιας της ανθρωπότητας.
Η θεωρία της ικανοποίησης τείνει να είναι η πιο δημοφιλής. Αντικατοπτρίζεται στους «Τέσσερις πνευματικούς νόμους» του Campus Crusade, στη Ρωμαιοκαθολική θυσία του αμνού του Θεού στην αγία τράπεζα και στους ύμνους του Αμερικανικού Προτεσταντισμού («Υπάρχει μια πηγή γεμάτη με αίμα», «Πλύθηκες στο αίμα του Αμνού;» και «Τι μπορεί να ξεπλύνει τις αμαρτίες μου; Τίποτα εκτός από το αίμα του Ιησού»).
Η ηθική θεωρία ήταν η λιγότερο δημοφιλής μεταξύ των ορθοδόξων θεολόγων, επειδή υποδηλώνει ότι αν η ανθρωπότητα χρειαζόταν μόνο ένα παράδειγμα για να ακολουθήσει, δεν πρέπει να ήταν τελικά τόσο αμαρτωλή.
Η ύπαρξη όλων αυτών των θεωριών εξιλέωσης και η έλλειψη ομοιόμορφης κατανόησης του τι συνέβη στον σταυρό, οφείλεται στο ότι η Βιβλική μαρτυρία είναι ασαφής. Ο Παύλος εναντίον των Ευαγγελίων εναντίον της Προς Εβραίους προτείνουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης ενός μυστηρίου. Εφόσον οι θεωρίες της εξιλέωσης είναι τόσο συγκεχυμένες, ποτέ δεν έχουν γίνει ομοιόμορφες στην Γραφή (πόσο μάλλον στη Χριστιανική θεολογία) και παραμένουν σε ένα συνονθύλευμα εικόνων στου καθενός μας την θρησκευτική ανατροφή, δεν είναι περίεργο που έχουμε ιδεολογικό πανδαιμόνιο στους χριστιανικούς κύκλους.
Για τους Χριστιανούς του 21ου αιώνα, το «σωτήριο έργο» του Θεού στον Ιησού είναι πιο λογικό να αφορά την ακεραιότητα παρά τα παθήματα. Το να λέμε «ο Ιησούς πέθανε για τις αμαρτίες μας» δεν είναι αντικαταστατική θυσία ή βασισμένη σε κάποιο λύτρο, αλλά μια Βιβλική συντομογραφία για το ότι ο Ιησούς πέθανε ως αποτέλεσμα της συλλογικής μας αμαρτίας, δηλαδή από την κανονική διαδικασία λειτουργίας άδικων, καταπιεστικών και ανασφαλών ανθρώπων.
Ωστόσο, παρά το ποιοι και τι είμαστε, η χάρη του Θεού διαμορφώνεται στην «υπακοή μέχρι θανάτου» του Ιησού, στην υπακοή για να παραμείνουμε συγχωρητικοί και γεμάτοι χάρη ακόμη και μπροστά σε παραποιήσεις και στην ταπείνωση. Το να είμαστε πιστοί σε πεποιθήσεις όπως η δικαιοσύνη, η μη βία και οι ανάγκες των φτωχών και των καταπιεσμένων, είναι τρόποι για να βγάλουμε την εξιλέωση από τις μουχλιασμένες αίθουσες της θεολογίας των εικασιών και να την κάνουμε πραγματικότητα στον κόσμο.
DAVID FELTEN
Από το Living the Questions: the Wisdom of Progressive Christianity
ΠΗΓΗ: https://thefountainsumc.org/wp-content/uploads/2022/10/Atonement-Theories-unpacked.pdf
Μετάφραση από Μανώλη Καλομοίρη του άρθρου ATONEMENT THEORIES UNPACKED